Buscar neste blog

xoves, 15 de setembro de 2016

Raclette: sentimento a lume lento

Se tivese que mencionar algún deses inesquecibles do Escena Pro 2016, sería o Raclette de Ibuprofeno Teatro. Tanto é así, que non dubidei en repetir a experiencia da comida en comunidade para refrescar detalles e revisar de novo aquelas notiñas que xa tiña tomadas dende o mes de xuño. O experimento resultou, unha vez máis, claramente satisfactorio. A mesa hexagonal (e, sobre todo, a raclette) foi, de novo, o nexo de unión entre dúas ceas paralelas e entrelazadas, mais con cadansúa atmosfera emocional. Unha mesa con seis pratos e cinco comensais. Quizais para que finalmente o público sexa ese sexto convidado a degustar os tomates, o queixo ou a carne. Aínda que so sexa olfactivamente.

Malia tratarse dunha comida social, digna deses pastores dispostos a darse calor, o ambiente que se respira entre os personaxes no escenario de Raclette resulta en certo modo distante. Durante a maior parte da peza, comunícanse somerxidos nesa luz fría que se pronuncia na brancura da mesa. Resulta case imposible acceder aos verdadeiros pensamentos dos protagonistas, pois raramente os manifestan de maneira sincera ao resto de oíntes. E é que non soamente existe un límite intanxible entre as dúas ceas complementarias. Dentro de cada unha delas, cada personaxe posúe a súa propia barreira protectora de sentimentos e emocións. En conxunto, isto acentúa os roces e os enfrontamentos entre eles, de tal xeito que todos os acontecementos se precipitan e as verdades comezan a caer polo seu propio peso chegando ao final da representación. É aí cando a atmosfera se volve máis cálida, máis íntima. Cando todo estoura e se pon o broche de ouro tras toda a tensión acumulada. E o broche de ouro é a mirada desas dúas nais esnaquizadas que fusionan os dous mundos.

Segundo avanza a acción, as pezas do acontecido e que levaron aos personaxes á situación actual van encaixando. Coñecemos aos cinco protagonistas unicamente sentados á mesa, pois o que sabemos deles extraémolo de como se comportan nese momento. Por isto, a idea que nos levamos de cada un é bastante característica, pero ao meu xeito de ver nunca se chega a alcanzar a caricatura como podería parecer na personaxe de Marián Bañobre. Os diálogos entre eles son críbles abondo como para que non se produza ningunha "sobreinformación", mais ao mesmo tempo conséguese atar cabos de maneira sinxela. Ao ter que contar toda a historia que desembocou nesa cea a través das conversas, resulta importante xogar coa curiosidade do público deixando pistas, pero sen ofrecer un desenlace previsible dende o primeiro momento. Está arriscado de tal xeito que ata os últimos dez ou quince minutos da peza non se pode montar o crebacabezas completo do pasado dos protagonistas, chegando ao final case da man dos personaxes que descobren o acontecido nese momento.

O xogo coas dúas unidades espazo-temporais é un dos grandes atractivos desta peza. Resulta abraiante ver como ao mesmo tempo ambas situacións son independentes e dependentes, xa sexa no ámbito da trama coma no da utilaría. As conexións entre as historias e as chamadas de atención dunha na outra factores dignos de mención. Miradas, cruces ou xestos que son activados por frases e palabras ditas na outra conversa son detalles que non pasan en ningún caso desapercibidos. Ademais, este vaivén entre a cea en parella e o trío produce en numerosas ocasións grandes choques emocionais. Pasamos dunha nai angustiada e desfeita a unha vexetariana repelente que bebe viño ecolóxico. Dun pai que quere pasar páxina a un faranduleiro que non quere que a cámara lle chupe a alma. Non é máis ca unha mostra de que ao fin e ao cabo o mundo segue a xirar, e estea cada un na situación que estea, aí fóra haberá tantas emocións coma persoas. 

O tratamento do espazo é excelente, pois todos os ocos acaban por encherse e ningún sector do público queda descolgado. Hai espectadores observando a acción dende os catro puntos cardinais, formando esa tan mencionada comunidade ao redor da comida. Persoalmente, esta é a primeira peza coa que tiven a oportunidade de ser espectadora dende o propio escenario en dúas ocasións, e o cambio de perspectiva é outro dos puntos a favor da peza. Ao fin e ao cabo, deste xeito todo o público participa na raclette. Xa non soamente se trata de dúas historias que se mesturan e das que somos testemuñas, senón que se percibe unha certa proximidade. Semellante á de estarmos todos sentados á mesa.

 

mércores, 13 de xullo de 2016

Coma e punto. Antagonismo entre sopro e inspiración

Que as novas compañías veñen pisando forte é un feito, e con Antagonista Teatro non vai ser unha excepción. Demóstrano co seu primeiro espectáculo, froito do proxecto de fin de estudos de Jose Vaquero (quen tamén protagoniza a peza, acompañado de Laura Míguez) e Javier Octavio. Fernando González dirixe ese curioso espazo no que conviven vida e morte. Amor e perdas. Madeira e cereixa. Coma e punto.

Un sopro. Unha inspiración. Un sopro aínda máis longo que baleira completamente os meus pulmóns.

Un home camiña cambaleando sobre a liña que separa vida e morte. Unha alma que treme, e que lonxe de buscar outro camiño mantense a duras penas presa desa liña imaxinaria. A cabeza é antolladiza. Polo que vemos semella que, efectivamente, a súa alma xerminou e permanece confinada no seu cranio. Un cranio no que hai estruturas de pau. Unha delas parece unha cerdeira; mesmo podería ser unha versión da cerdeira que foi testemuña da caída do protagonista. Pero esta non está en flor, polo de agora. Coa súa indumentaria caqui desteñida, el mimetízase coa madeira, con esa natureza morta que o rodea. Difícil determinar se nese punto hai algo que os diferencie, aparte da motilidade. Difícil atopar a barreira entre o morto e o menos vivo. Esta paisaxe compénsase cando pensa nela. Ela, con esa aura de cor vermella, coma se fose unha cereixa, a xogo co froito presente no vaso. Cada vez que aparece, aparece a vida, o amor, a ledicia dunha vida xuntos sobre o escenario. Pensar nela é pensar en vivir, e en deixarse morrer ao mesmo tempo.


Un (case) suicidio é o condutor da peza, de tal xeito que brincando entre "os cinco W" que empregan os xornalistas constrúese a liña da acción. A liña dun coma inesperado ata alcanzar o punto final. Durante todo ese traxecto, o protagonista xoga coas opcións de quen busca un xeito de morrer. Con como debería ser o seu enterro. Con irrefreables desexos de vivir e morrer que se van solapando. Con como recorda a diferentes persoas da súa vida coma pecadores. Con como garda o amor pola súa cerdeira en flor e a súa mascota. Finalmente, coma no paraíso bíblico, morder un froito é o que determina o seu destino. E a cerdeira é a fiel testemuña que tanto en (semi)vida coma en (semi)morte o acompaña nos momentos máis marcados do seu existir.

A música e a iluminación acompañan ao protagonista no vaivén emocional. A excelente coordinación entre actor e técnicos fai que os sentimentos agromen tanto sobre o escenario coma no patio de butacas a unha velocidade e cunha efectividade abraiante. Resulta excitante o acompañamento que se produce durante ese atípico funeral improvisado, provocando tan dispares emocións ante unha escena tan estraña. Ademais, tan importantes e impactantes coma as melodías son os silencios e as reflexións ouveadas que calan (en todos os sentidos). E, sen dúbida, o broche de ouro é a cerdeira latexante de vida cando o protagonista pecha os ollos, coma se dunha transfusión se tratase. 

Soberbios os 60 ininterropidos minutos sobre o escenario de Jose Vaquero. Adorable a delicadeza de Laura Míguez cada vez que aparece onda o protagonista. Engaiolante a iluminación e o acompañamento sonoro postos por Diego Valeiras e Luis Pequeno. Brutal o primeiro contacto de Fernando González co mundo da dirección teatral. Fascinante como, dende o patio de butacas, hai momentos nos que o único que conseguimos facer é conter o alento. Menos mal que sempre estará el a nos recordar que botemos completamente o aire fóra...


domingo, 3 de xullo de 2016

O mundo persistente: universo WALL-E

Este ano, o Proxecto NÓS ofreceunos unha peza que contrasta co Bilingue do 2015. Dúas mostras de contemporaneidade, nas que onde daquela houbo imaxes coas que façer o ponto e un impresionante exceso de utilería, agora nos atopamos cunha viaxe cara a un universo distópico no que todo pode persistir, á súa maneira. De feito, tomo por un momento a palabra do director, Tito Asorey, quen describe o espectáculo mediante unha serie de símiles que non se alonxan nada do que vemos sobre o escenario:

"O mundo persistente podería ser a historia dunha cuadrilla de amigos que fan unha viaxe. Si, coma os Goonies. Pode que sexa un intento de imaxinar un mundo futuro certamente distópico. Si, como Fahrenheit 451. Tamén poderiamos dicir que é a historia dun revolucionario que trata de ofrecerlles aos rapaces un novo modo de ver o mundo. Si, como O club dos poetas mortos. Quizais alguén vexa a historia do paso do interior do espello ao seu exterior, nun reverso da Alicia de Carroll, ou unha sorte de versión de Peter Pan e os seus nenos perdidos."

No meu caso, ao ver a peza, a primeira comparación que me chegou á cabeza foi co futuro que nos amosa a película de WALL-E. Un futuro no que a "vida" ten lugar a través de pantallas e os humanos "viven" dende o seu asento. Un futuro no que erguerse é espertar, é rebelión. É romper as cadeas do escravo que ve sombras na parede do fondo da cova. É darse conta de que máis alá do que procesamos hai vida. Vida viva. E o planeta xestionado polo robot de Pixar non é tan diferente dese que vemos a través da videoconferencia dos rapaces d'O mundo persistente unha vez que saen da caverna.

Esa gran pantalla da que xorde Lamar, e que serve como medio de comunicación entre personaxes, é un elemento chave. Grazas a ela englóbase ao público no universo virtual. Gran parte da información do que acontece vén dada a través dese reflexo. Con este elemento podemos recordar con canta tecnoloxía convivimos case sen decatarnos, aínda que por este mesmo motivo probablemente sexa unha apreciación que pase inadvertida. A ninguén lle sorprende ser testemuña dunha videoconferencia a catro, dunha videochamada dende o exterior, ou dun video de presentación que podería ser o trailer dalgún videoxogo de hoxe en día. A era dixital xa é presente, de aí que tantos espectáculos, e este con máis razón para potenciar a mensaxe, se aproveiten dos recursos dispoñibles para engrandecer a escenografía. 

Obviamente, a omnipresencia dese Walden non é gratuíta. A día de hoxe é difícil, sobre todo entre a xente nova, tratar de pensar no mundo sen incluír neste iso ao que chamamos internet. A rede vai absorbendo cada vez máis ámbitos da nosa sociedade, esquecéndonos ás veces de se non pagará máis a pena sentir en persoa o universo sobre nós, como di certa canción. Quen sabe se nese futuro que persistirá máis alá da nosa morte como seres humanos físicos, seguirán existindo os nosos avatares virtuais, seguirán "vivindo" por nós en forma de píxeles. Igual este é o segredo da inmortalidade, as copias de seguridade, como lle acontece ao personaxe de Germán Álvarez. Porén, ata que punto se pode considerar isto como vida? Que vivimos conectados é un feito, pero ata que punto todo isto se poderá volver na nosa contra aínda está por determinar. Pezas coma esta achégannos un pouco máis a como podería ser esa distopía.
En moitos detalles ao longo de toda a peza se pode apreciar a man de Tito Asorey sobre esa base textual de Fernando Epelde. Incluso se podería dicir que vemos pequenas cousas que recordan ese exitoso Perplexo. Ademais, gustaríame salientar eses flashes decadentes que teñen lugar cando os catro rapaces saen e comezan a beber e, en certo modo, a experimentar mentres buscan un xeito de vivir máis alá das pantallas. Doutra banda, a nivel interpretativo, quixera dar a miña noraboa aos alumnos da escola de Lisboa en particular, pois en xeral foron quen mellor me convenceron dos seus personaxes.

A grandes trazos, O mundo persistente resultoume unha obra máis entretida ca o Bilingue presentado o ano pasado neste mesmo proxecto. Falando desta iniciativa, non deixa de ser unha proposta interesante a colaboración e aportación das diferentes escolas na creación dunha función conxunta. E é que hai poucas formas de aprendizaxe máis produtivas ca misturarse para traballar coma un único grupo.


Comentario de Bilingue no seguinte enlace

mércores, 30 de marzo de 2016

O Noroeste zumega 'Palabras Malditas'


Palabras malditas é un texto de Eduardo Alonso que cobra vida nesta peza de Teatro do Noroeste dirixida por el mesmo. Estreada a comezos deste ano, amósanos os dramas entrecruzados de tres personaxes que arrastran as feridas da guerra e tratan de superar a dureza dos anos posteriores. Vemos como a vida de cada un deles afecta en maior ou menor medida aos demais, e como pouco a pouco se van amoldando uns aos outros. As súas historias poderían simplemente coincidir nese momento nese lugar, nesa pousada que rexenta unha das protagonistas. Porén, xa sexa pola necesidade de ler e escribir cartas a un fillo, de recitar e escoitar poemas inéditos, de dar e recibir cariño e comprensión, ao final temos unha historia común de tres vidas entrelazadas. De feito, a pesar de que fundamentalmente na trama principal son Clara (Sara Casasnovas) e Vicente (Miquel Ínsua) os que forman unha única fábula en si, é unha decisión de Ermitas (Luma Gómez) a que provoca que teña lugar un punto de inflexión na historia dos primeiros. E vaia punto.

O cuarto do profesor Vicente é testemuña de todo o que os personaxes compartiron durante aquela época que recorda Clara de maior na súa única entrevista (facendo aquí un paréntese, sempre me chama a atención para ben iso de xogar coa tea traslúcida para separar escena recordada e escena que recorda). As proxeccións neboentas e escuras, reflexo non so da típica metereoloxía desta terra, senón tamén do periodo tebroso que se está a atravesar, colaboran na formación desa atmosfera revolta dentro da aparentemente cómoda e tranquila habitación. Recordan que por aí, ao axexo, anda ese dragón durmido entre as sombras, que en calquera momento pode cambiar drasticamente o desenvolvemento dos personaxes. Doutra banda, aínda que o feito de introducir música en directo adoita ser un punto a favor, penso que nesta peza non é o caso. Isto non implica que sexa un punto negativo, senón que non atopei ese recurso o suficientemente ben aproveitado, pois unicamente vemos de cando en cando unha luz nunha esquina que nos fai entender que alí hai alguén a tocar o piano nese momento. Deste xeito, desvíase a atención da acción para centrarse nun punto no que realmente non chegamos a ver case nada especialmente relevante.

A peza é un drama, unha mostra de aquilo que se perseguiu durante os anos posteriores á Guerra Civil. Principalmente, vémolo a través dos dous hóspedes da pousada. Clara, unha prostituta en tempos difíciles que chega a sufrir unha forte agresión. Especialmente dura é a escena na que ela chega á habitación de Vicente, ferida tanto física como psicolóxicamente, e comeza a contarlle o que lle pasara. Arrebatos de loucura. Puta, non mereces vivir, e outras palabras tremendas.Vicente, un profesor cuxa paixón é a poesía e que debe agocharse e separarse desa persoa especial porque non eran bos tempos para amar a xente do mesmo sexo. As súas boas intencións ao manterlle viva a esperanza a Ermitas respecto ao estado do seu fillo serán as mesmas que ao final o levarán a que o atopen. Facer que o fillo de Ermitas siga vivo no corazón da nai custarálle a vida ao propio Vicente.

Clara e Vicente por separado serían coma dúas almas en pena, cuxas vidas resultan francamente complicadas coma as de tanta xente nesa época e, por extensión, en calquera outra. Porén, coñecérense e xuntárense axúdalles a mitigar esa dor. Resulta fermoso ver que a través dos poemas, xa sexan propios ou de célebres autores, a súa relación vaise afianzando e as súas vidas van cobrando sentido e novos rumbos. Personaxes tan dispares que atopan no outro ese refuxio que, ao mellor sen saber, andaban a buscar. Hai moito máis ca dramas neses personaxes, hai inquietudes, hai sentimentos atopados, hai amor. Hai vida. Os poemas pasan de ser vías de escape de vidas complicadas a ser a propia vida nun contexto desalmado; os poemas son folerpas arrincadas da vida, ou vida en si.

Se me teño que quedar con algo desta peza, sería con esa relación que se forma entre Clara e Vicente, e que perdura cando el xa non está. Esa confianza e confidencias, eses innumerables cafés que de seguro tamén tomarían en escenas eliminadas, ese sentirse en casa vivindo nunha pousada sen familiares ou amigos nun periodo tan difícil. Viven un no outro. E cando ambos deixen de vivir, aínda quedará a poesía. Aínda quedarán todas esas maletas zumegando palabras malditas.

E é que existen versos que resultan difíciles de esquecer.

Dende a fiestra vexo, amiga, como marchas...

sábado, 12 de marzo de 2016

Os (Excéntricos) amores de Jacques o fatalista

Falando de excentricidades, xa con Da Vinci tiña razón comentaramos que poucos hai ao nivel desta compañía. Á hora de contarnos Os amores de Jacques o Fatalista, non ían ser menos. A peza de Diderot alcanza unha nova dimensión con esta dramaturxia de Quico Cadaval, sendo complicado saír do teatro sen botar algunha que outra risada. Ou sen indignarse con algunha das controvertidas reflexións dos personaxes. En realidade, a peza dá para todo un pouco; será a maxia do teatro...

A cuarta parede dilúese, de tal xeito que cando os catro actores aparecen en escena, fano como iso. Actores. Actores que nos saúdan, que fan exercicios de quecemento, repasan pasos e que preparan o escenario para a posterior función. O público perde o don da invisibilidade e sae da escuridade do patio de butacas para ser testemuña das peripecias dos protagonistas dun xeito máis directo, un ti a ti máis claro. Persoalmente, resúltame moi atractiva esta maneira de enfocar calquera peza, facendo tamén partícipe ao espectador dese proceso previo á actuación. Formar parte dos preliminares de Os Amores de Jacques o Fatalista é, cando menos, curioso, por diferentes motivos. Recordar nalgún que outro momento que seguimos sendo parte dese backstage no que son os actores os que nos amosan como van construindo esa ficción e como superan os pequenos atrancos cos que se van atopando, tamén o é. 

Como nos advirte o nome da obra, os amores son o conto por excelencia. Nesta peza amósanse diferentes amores contados dende distintos puntos de vista, e vemos como os personaxes amosan as situacións según lles pareceron ou lles quixeron parecer. Como di Marcos Orsi, ao fin e ao cabo "é unha historia dentro de cada bar". Cando os personaxes masculinos falan, atrévense a dicir que se a muller é "suculenta", que se é "canalla", que se poñen en marcha os seus "mecanismos maliciosos". Non obstante, a figura da Pousadeira tamén ten a súa propia visión do que son os amores, e non dubida en ensinárllela aos dous atónitos hóspedes a través das súas propias historias.

Xa dentro da representación das historias que nos contan, un dos grandes atractivos da peza son as situacións tan caricaturescas coas que nos atopamos. Indo máis alá, incluso se podería dicir que non importa tanto o que nos contan, senón como nolo amosan sobre as táboas (as do escenario e as outras ás que tanto proveito lles sacan). Dende cómicas e milimetradas persecucións sobre taboleiros que son alpendres, ata ridículos e elegantes bailes que chegan a calquera recuncho do escenario, incluíndo neste gran saco a caracterización de cada personaxe. Dunha banda, os xestos sobreactuados na dose exacta. Doutra, ao seren todos tan excéntricos resulta engaiolante ver como se moven sobre o escenario, cada un portando a súa coreografía particular que os identifica instantaneamente. Por destacar algúns, atopámonos cun peculiar padriño e cunha torta nai que decidiu (mellor dito, decidiron por ela) deixar de ser unha muller de dubidosa moralidade e cambiar de vida, por ela e pola súa filla. Daquí, quero resaltar a indiscutiblemente perfecta intervención da rapaza da pel de porcelana, quen acaba conseguindo que o centolo entre na nasa. Se con outras pezas desta compañía o nivel de gargallada vai in crescendo, con esta o mesmo. A aparición da gran María Casares é outra desas grandes ideas que engancha dende o momento de ler o apartado do elenco. Cando aparece en escena, é imposible non prestarlle atención aínda que nalgún momento se atope en segundo plano, aínda que esté rezando nun curruncho. Ademais, hai que dicir que a pesares de que o marqués é un tanto machista, débese recoñecer que a escena do paraugas de preto do final é desas das que un se lembra ao repasar mentalmente a peza.

Sempre é un punto a favor o feito de que música e efectos sonoros se fagan en directo, e aquí non ía ser menos. Piti Sanz é o encargado de traer o vestiario adecuado á época de Diderot (e que llo rouben momentaneamente) e de poñer en ambiente as escenas que suceden. Pode ser unha figura que pasa desapercibida a maioría do tempo, pero sen dúbida é un dos grandes pilares que sosteñen a acción. A sutil música que acompaña algunhas das situacións é a responsable de que se forme esa atmosfera dentro doutra, servindo ao mesmo tempo de marcador do espazo. Especiais son tamén os momentos nos que o resto de actores contribúen a crear diferentes ambientes, xa sexa por medio da voz, como fai de maneira sublime María Costas en varias ocasións, ou coa axuda doutros obxetos.

Por saber queda se no rolo xigante que hai alá enriba se atopan escritos os amores de Jacques e os do resto de personaxes tal e como eles nolos contaron. Sexa como for, a versión que nos mostran os artistas de Producións Teatrais Excéntricas servirános, se non para saber a realidade, para pasar unha boa hora e media de entretidísimo teatro dentro de teatro. E coa axuda de María Casares. Case nada.